Samsun Çarşamba Göğceli Camisi

Samsun Çarşamba Göğceli Camisi

Samsun ili ve çevresinde bulunan Ahşap Yapılı Mescit ve Camilerden bulup, gidip, ziyaret edip fotoğraflayabildiklerimizi sizlerle paylaşmaya başlayacağız. Daha önce Kavak Çakallı - Kasımzade Ahmed Sufi Camii hakkında bir yazıyı sizlerle paylaşmıştık. Bu yazı dizi halinde sunmaya çalışacağım diğer yazıların ilki oluyor. Umarız ilgilenenlerin ya da bu şehre gelipte görülecek yerler arasına ekleyecekleri bir kaynak oluşturabiliriz.
**
Daha önce de buna benzer bir camiyi Kastamonu’da Daday yolu üzerinde Mahmutbey köyü içinde ziyaret etmiştik.
Bu seferde Çarşamba ilçesindekini Tek çivi kullanılmadan yaptırılan
800 yıllık Göğceli Camii ziyaret edelim istedik.
Samsun Çarşamba ilçesinde, Çay Mahallesi’nde Göğceli Mezarlığı içerisinde bulunan bu cami, (Hicri 595) 1206 yılında yapılmış olup banisi yani yaptıranı bilinmemektedir. Önünde “Garipler” adıyla bilinen bir mezarlık vardır.
Anadolu ahşap planlı camiler tipinin en güzel örneklerinden biri olan cami, 1335 yılında onarım geçirmesine rağmen özelliğinden uzaklaşmamıştır. Bu onarım sırasında önüne bir son cemaat yeri eklenmiştir.
Tek katlı yapının üst üste yığma tekniğiyle yapılmış duvarlarını tek parça kalaslar oluşturur. Duvarlarda, direklerde, direk baslarında, kirişlerde, merteklerde, mahya ışığı gibi yapının birçok yerinde karaagaç, dış budak, kestane gibi ağaçlar kullanılmıştır.
Duvarlarda tek parça olarak kullanılan kalaslar, (Duvarları balta ile çıkarılmış kalın ve uzun kalaslardan ibaretti) yaklaşık 15-18 cm. kalınlığında, 50-70 cm. eninde ve yaklaşık 12.60 ve 20 metre uzunluğundadır. Dış kısmı çok kalın ve yaklaşık 25 m. uzunluğundaki kalasların birbirine geçirilmesi ile yapılmıştır. Ahşap yapı taşınabilir özelliğe sahiptir. Alttaki derinlik yapının hava almasını, nemi ve çürümeyi önlemek için açılmıştır yapıda dövme demir çivi, yalnız direk başlarının kirişlere bağlantısında ve harim kısmında revak bölümlerine doğru uzanan merteklere yapılan eklerde kullanılmıştır. Kuzey kısmı hafif dönel olan çatı; üç omuzlu bir çatıdır çatının taşıyıcıları ahşap duvarlar ve dikmelerdir. Harim kısmında çatı direklerle 6 direk desteklenmiştir. Yapı, dıştan 17.75/17.50m.x21.15/22.20m. ölçülerinde olup, kapalı alanı 254 metre kare açık alanı 140 metre kare, toplam 394 metre karedir. İbadet mekânının üzerini yörede üç omuzlu tabir edilen bir çatı örtmüştür. Caminin etrafındaki mezarlık garipler mezarlığı olarak bilinmektedir.




***
Çivisiz caminin mimari şifreleri
Türkiye'nin her yerinden gelen ziyaretçilerin ilgisini caminin tamamen ahşaptan çivi kullanılmadan yapılmasının yanı sıra yapım sırasında yapının çeşitli yerlerine konan şifreleri çekiyor.
Samsun'un Çarşamba ilçesinde tek çivi kullanılmadan yapılan Çivisiz Cami adıyla bilinen cami, yıkılmak üzere iken geçen sene restore edilerek yıkılmaktan kurtarıldı. Çivisiz Camii'nin kim tarafından yapıldığı belli değil. Caminin içindeki ahşap bir sütunda Hicri olarak caminin, 595 yılında yapıldığı yakın tarihlerde bulunmuş.
Çivisiz Camii'nin, gezici irşat ekibi yada Selçuklular tarafından yapıldığı tahmin ediliyor. Miladi olarak 1205 yılı civarında yapıldığı düşünülen Çivisiz Camii'nin ahşaplarından alınan örneklerin laboratuvarda incelenmesi sonucu binada yazılan hicri tarihin doğru olduğu sonucuna varılmış. Çivisiz Camii'nin hemen önünde garipler mezarlığı bulunuyor ancak mezarlığın tarihi camiden daha yeni. Buradaki mezar taşlarında yapılan inceleme sonucu en eski kabrin 300 yıllık olduğu tespit edildi.

Cami çok dayanıklı

Çivisiz Camii, yağmura, sele, fırtına ve depreme karşı yıkılmadan ve çürümeden ayakta kalmasının yanı sıra yapım aşamasında binaya konan sembollerle de ilgi çekiyor.
3 bölümden oluşan tek katlı Çivisiz Camii'nin ön çatı kenarı yarım ay şeklinde yani hilal şeklinde yapılmış. Caminin sağ ya da sol kenarından bakıldığında hilal şeklindeki çatı hemen dikkati çekiyor. Bunun yanı sıra giriş kısmındaki ahşap sütunun dört tarafında, birbirine bitişik iki dairenin üzerinde gökyüzünü işaretleyen bir ok bulunuyor. Bunun da imanın insanı her iki dünyada da hür kılacağını gösterdiği belirtiliyor.
Giriş kısmından sonraki minber ve mihrabın bulunduğu alanda da imanın 6 şartını temsil eden 6 direk bulunuyor. Camin sağ ve sol tarafında da eni 15 santim, genişliği, 65 santim boyu da 15 metre olan ahşap tahtalar kullanılmış. Tahtaların sayısının 7 olmasının Fatiha Suresi'nin 7 ayetten oluşmasına binaen yapıldığı belirtiliyor.
Bunu dışında kestane, dişbudak, karaağaç gibi ağaçlardan yapılan tahtaların çürümemesi için de ilgi çekici teknikler kullanılmış. Her bir ağacın kesilme mevsimi tespit edilerek o mevsimde kesildikten sonra ateşte fırınlanmış. Cami tabanı da ahşaptan yapılmış, tabanın çürümemesi için de havalandırma sistemi kurulmuş. Yine cami içindeki ahşap sütunlar yere içerisinde deprem boşluğu bırakılarak yerleştirilmiş.
Caminin tavanında çatıyı tutan sütun ise yeri ellerine sağa sola açmış bir insan gibi yerleştirilmiş. Bunun bir deprem sırasında sağa sola esnemeye karşı dengede durmayı kolaylaştırdığı belirtiliyor. Caminin iç kısmının üzerinde yine gemiyi hatırlatan bir boşluk bırakılmış. Bunun da yolculuğu simgeleyebileceği belirtiliyor. Bütün bunların yanı sıra caminin bütün ahşaptan yapılmış tek parça minber oymaları da dikkat çekiyor. Caminin tavanında da çeşitli renklerde yapılmış çiçek resimleri bulunuyor.
Serbest olarak gelenlerin yanı sıra Karadeniz Bölgesi'ne düzenlenen turlar da Çivisiz Cami'ye uğramadan geçmiyor.
Eğer sizin de yolunuz düşer ve cami imamına da rast gelirseniz, size oldukça yardımcı olup yakınlık gösterecektir. Zira biz rast geldik, birçok bilgi verdi açıklamalarda bulundu.